Gelet op alle adviezen die de ronde doen over sollicitatiegesprekken, krijg je al snel de indruk dat je op eieren moet lopen als je op gesprek mag.
De werkelijkheid is vaak minder draconisch. Vragen of je het sollicitatiegesprek kan verzetten, is niet funest voor je kansen. Veel vragen stellen evenmin.
En geloof het of niet: te laat komen op een sollicitatiegesprek hoeft ook niet het einde te betekenen.
Het is natuurlijk niet raadzaam om bewust te laat te komen, maar experts zeggen dat de meeste interviewers begrip tonen als je vast komt te zitten in het verkeer. Het allerbelangrijkste is dan om degene met wie je de afspraak hebt meteen op de hoogte te brengen.
Zo zijn er tal van dingen bij sollicitatiegesprekken waarvan je denkt dat ze fnuikend zijn, terwijl het in werkelijkheid wel meevalt.
Vragen om uitstel
De kans is groot dat je eerst spreekt met een HR-manager voordat je je gesprek gaat voeren met een potentiële leidinggevende. Het kan best zijn dat je een telefoontje krijgt op een onhandig moment. Belangrijk om in je achterhoofd te houden: je hoeft zo'n belletje niet per se dan af te handelen. Vragen of de werkgever je even later kan terugbellen of dat je een afspraak maakt voor het gesprek, zal er niet toe leiden dat de andere kant je geringer inschat.
"Ik heb te veel mensen op gesprek gehad die hun telefoon beantwoorden als ze afgeleid of onvoorbereid zijn", zegt carrière-expert Vicki Salemi van Monster. "Ik zeg niet: druk een telefoontje weg. Maar schaam je niet om te vragen of het op een ander moment kan."
Hetzelfde geldt voor het sollicitatiegesprek in persoon. Mocht je ziek zijn over anderszins verhinderd, laat het weten. Van belang is dan wel dat je dat tijdig doorgeeft: liefst 48 uur van tevoren, of misschien 24 uur als je ziek bent.
Vragen op welke baan je solliciteert
"In grote bedrijven is het best mogelijk dat kandidaten op meer dan één baan binnen het bedrijf solliciteren", zegt Salemi. Dus is het raadzaam om, bij een telefoontje om een afspraak in te plannen, te checken welke functie men voor je in gedachten heeft. "Want je zult je vaardigheden en ervaring anders moeten promoten per baan."
Te laat komen
"Idealiter komene we allemaal tien minuten te vroeg op onze gesprekken", zegt Vicky Oliver, auteur van het boek 301 Smart Answers to Tough Interview Questions. Zo'n ideale wereld houdt echter geen rekening met de realiteit op de A27 of een defecte trein die je aan het spoor bij Den Dolder gekluisterd houdt.
Als je ziet aankomen dat je te laat komt, bel dan. "Je krijgt meer sympathie als je twintig minuutjes vooraf belt en zegt dat je al veertig minuten onderweg bent wegens vaststaand verkeer of een vertraagde trein."
Overdressen
Stel dat je solliciteert bij een startup, dan is het wellicht verleidelijk om meteen ook in de slonzige universiteitstrui te arriveren bij je sollicitatiegesprek. De 'casual' reputatie van een bedrijf betekent niet 'dat je er meteen diep in moet duiken', zegt HR-chef van CareerBuilder Rosemary Haefner. "Veel belangrijker is dat je visuele aanwijzingen geeft dat je jezelf onder controle hebt - hoe je je kleedt is daarvan de belangrijkste." Niet alleen werkt het goed richting je interviewers, je zelfvertrouwen krijgt er ook een boost van.
In die lijn kun je ook overwegen om een herkenbaar kledingstuk te dragen. Een rood overhemd is wellicht iets te agressief, maar zwarte schoenen met rode veters zijn wel een goed idee. Exotische riemen, een horloge of een kleurrijke ketting helpen om jezelf te onderscheiden van de rest van de kandidaten. "Je wil niet opgaan in de menigte", zegt Oliver. "Met een beetje gelukt maakt je gesprekspartner een complimentje over je opvallende accessoire."
Even niet weten wat je moet zeggen
"De ongemakkelijke momenten - we kennen ze allemaal. Je weet even niet wat je moet zeggen terwijl je met je afspraak door de gangen van het bedrijf loopt", schetst Oliver. Helemaal niet erg. Een beetje stilte hoort ook bij een sollicitatie en het is belangrijk om niet acuut in een paniek te schieten als je geen koetjes of kalfjes kan bedenken om de tijd te vullen.
Je gesprekspartner is onvoorbereid
"Je hebt geen garantie dat iedereen die je ontmoet je cv heeft gelezen en zich bewust is van je kwaliteiten", zegt carrièreadviseur Amanda Augustine van TopRésumé. Op het laatste moment kan er een wisseling zijn geweest onder je gesprekspartners omdat iemand van het originele team net werd weggeroepen. Dit kan echter in je voordeel werken, want je kunt nu helemaal zelf je eerste indruk maken.
"Zo'n ontmoeting geeft je de kans om het verhaal van jouw carrière te vertellen zonder dat je je cv puntje voor puntje herhaalt", zegt Augustine. "Oefen in de voorbereiding op je gesprek hoe elke eerdere baan bijdraagt aan wat je nu kunt bieden voor de persoon aan de overkant van de tafel. Die cruciale punten moet je bondig en helder over kunnen brengen."
Een vraag gaat helemaal langs je heen
De zenuwen kunnen soms best in de weg zitten tijdens een sollicitatie en je gesprekspartners zullen daar zeker wel rekening mee houden. "Als je een vraag vergeet of je begrijpt hem niet helemaal, glimlach dan vriendelijk en verzoek je gesprekspartner om de vraag nog eens te herhalen", zegt Oliver. "Geen man overboord - zoiets hebben we allemaal weleens."
Te familiair doen
"Je denkt misschien dat je je weekendplannen of de film die je vorige week zag buiten het gesprek moet houden, maar een beetje smalltalk is veel waard", zegt Augustine. Werkgevers zijn niet alleen op zoek naar iemand die de benodigde vaardigheden kan tonen, maar ook lekker in hun team past.
Door iets van jezelf bloot te geven, kun je je persoonlijkheid laten zien. Dat werkt later ook in de salarisonderhandelingen. Want als het ijs gebroken is, haal je er al snel een veel beter pakket met arbeidsvoorwaarden uit. "Het is moeilijk om zo'n klik te hebben als je niet over koetjes en kalfjes praat."
Een échte zwakte eruitflappen
De beroemdste en misschien meest gevreesde vraag in een sollicitatiegesprek: vertel me over je grootste zwakte. "Veel sollicitanten vermoeden dat ze een nep-zwakte moeten geven, die eigenlijk een sterk punt is zoals 'ik ben perfectionistisch' of 'ik geef te veel om mijn werk'", merkt Augustine in haar werk. "Maar neem van mij aan: geen enkele interviewer wil zo'n laf en saai antwoord horen."
Dit is juist een goed punt om te laten zien dat je zelfbewust bent en over je prestaties nadenkt. Vertel dus over een skill waar je vroeger echt minder goed in was en wat je gedaan hebt om daar vanaf te komen. Het kan iets heel specifieks zijn over de baan waarop je solliciteert, maar ook over je werkritme in het algemeen.
Te veel vragen stellen
"Het is geen eenrichtingsverkeer", zegt Salemi. "Je mag vragen stellen - dat is je recht als kandidaat. De werkgever solliciteert net zozeer bij jou als jij bij hen."
Een gesprek is een uitgelezen kans om binnen te kijken in de organisatie. Hoe is je potentiële baas? Is de werkplek een prettige? Je gesprekspartners zullen ook vragen van jou verwachten over hoe ze werken en wat voor veranderingen er in hun vakgebied voor de deur staan.
Een tweet van je mogelijke baas ter sprake brengen
In je voorbereiding kwam je wellicht een tweet tegen van de man of vrouw die nu tegenover je zit, hetzij over het werk of juist een informelere setting. "Misschien hebben ze recent een vrijwilligersactie opgezet", suggereert Salemi. "Als dat zo is, vraag dan over de achtergronden en hoe ze collega's selecteren."
Dit kan een beetje ongemakkelijk aanvoelen - alsof je hebt lopen stalken online. Maar in werkelijkheid toont het dat je voorbereid bent en daar tijd in hebt gestoken. "Werkgevers die actief zijn op sociale media zullen zoiets waarschijnlijk positief bezien", zegt Salemi. "Want niet alleen heb je hun accounts bekeken, je volgt hen ook actief. Dat is positief."